:

هارمالین، از جمله آلکالوئیدهایی است که در گیاهان مختلف از جمله گیاه اسفند وجود دارد. این آلکالوئید اثر تحریکی برآزادسازی سروتونین و کاتکول آمینها درنقاط مختلف مغزی دارد.بعلاوه اثر هالوسینوژن یا توهم زا نیز دارد.یکی از مهمترین اثرات فارماکولوژیک مشخص شده هارمالین،اثر­­­مهاری برگشت پذیر بر مونوآمین اکسیداز­­A(MAO-A )می باشد.همچنین آلکالوئید هارمالین به صورت آگونیست معکوس به گیرنده های بنزودیازپینی متصل می­شود و دخالت این گیرنده­ها در ایجاد لرزش و تشنج مشخص شده است. این مطالعه به منظور تعیین آستانه تشنج ناشی از تزریق درون صفاقی هارمالین و مقایسه آن با آستانه تشنج PTZ در موش سوری انجام گرفت.

مواد و روشها: آزمایشها روی موش سفید آزمایشگاهی نژاد NMRI ازجنس نربا محدوده وزنی 25 الی 30 گرم انجام گرفت.حیوانات در گروههای 8 تایی تقسیم شدند و به ترتیب مورد تزریق درون صفاقی ip،mg/kg45 از PTZ(گروه کنترل مثبت) و مقادیرip،mg/kg 5،10،20 ازداروی هارمالین(گروههای تیمار) قرار گرفتند.متعاقب تزریقات فوق، علائم تشنجی مورد ارزیابی قرارگرفت.بعد ازانجام آزمایشات اطلاعات بدست آمده با استفاده ازآزمونهای آماری TukeyوANOVA آنالیزگردید.

یافته ها:نتایج مطالعه نشان داد که آستانه تشنج درگروه کنترل مثبت PTZ برابر با mg/kg45 است وآستانه تشنج هارمالین مقدار mg/kg5 می­باشد.به طوریکه با تزریق دوز mg/kg5/2 از داروی هارمالین هیچ گونه علامت لرزشی و تشنجی در حیوان مشاهده نگردید.

نتیجه گیری: نتایج پیشنهاد می کند که هارمالین از طریق اتصال به جایگاه آگونیست معکوس رسپتورهای GABA_A طیف وسیعی از اثرات آنتاگونیستی بر علیه بنزودیازپینها ایجاد می­کند و نشان داده شده که سیستم سروتونرژیک وگابا ارژیک CNS و نوروترانس میتر سروتونین نیزدرفعالیت تشنجی و لرزشی ناشی ازهارمالین درگیرهستند.در حالی که PTZ با اشغال جایگاه پیکروتوکسین گیرنده گابا وازطریق مهار کانال کلراید اثرات خود را ایفا می کند و اشغال جایگاه بنزودیازپین نقش ناچیزی دراثرات آن دارد.نتایج این مطالعه نشان می­دهد که هارمالین به صورت وابسته به دوز و به طور معنی داری باعث کاهش آستانه تشنجات می­شود.(p<0.01**وp<0.001***)

واژه های کلیدی:هارمالین-موش سوری-آستانه تشنج-بتاکربولین-آلکالوئیدهای اسپند-PTZ

1-1-

صرع یکی از بیماریهای مهم عصبی درانسان بوده وحدود یک درصد جمعیت را درگیر می­کند.پژوهشگران نشان داده­اند که تشنجات به علت تخلیه­های گهگاه دربافت عصبی اتفاق می­افتد(83). مشخص شده است که این تغییرات گهگاه برگشت پذیر در عملکرد نورونها، باعث بهم خوردن فعالیت الکتریکی مغز می­شود.در بعضی موارد نیز حملات تشنجی به دلیل ورود یونهای کلسیم به داخل سلولهای عصبی اتفاق می­افتد و کاهش غلظت داخل سلولی کلسیم در بعضی از مدلهای حیوانی،اثرات مهاری روی تشنجات داشته است( 96و83 )

همیشه در نخستین حمله به ویژه تشنجات حرکتی (Motor seizure)علل مهمی مانند مننژیت،کمبود کلسیم خون،هیپوگلیسمی،هیپوپاراتیروئیدی و آسیبهای فضاگیر مغز(به­ویژه در افراد بالاتر از 25 سال)باید در نظر گرفته شود. عکس این مسئله نیز وجود دارد،یعنی بسیاری اوقات با افرادی روبرو می­شویم که صرع ندارند ولی بغلط با عنوان این بیماری درمان می­گردند.مثل برخی

 مبتلایان به هیپوگلیسمی(9).

عملکرد نورون­های سربرال به عوامل متعددی بستگی دارد.از جمله غلظت گلوکز،اکسیژن،روندهای سمیت زدایی ارگانهای احشایی و……هر اندازه تغییرات متابولیک سریع­ترباشد،احتمال وقوع تشنج بیشتر است.زیرا نورون­های سربرال در برابر انها بسیار حساس می­باشند(1).

هارمالین یک ایندول آلکالوئید و یک مشتق از β-کربولین می­باشد که در ایجاد اختلالات حرکتی مثل لرزشهای حرکتی و تغییر در فراگیری شرایط حرکتی و اختلال در یاد­گیری فضایی نقش زیادی دارد(67،88،89،90،127). این مولکول در سطح سلولی چندین سایت عملکردی دارد که شامل گیرنده­های بنزودیازپین،گیرنده­های سروتونین و گیرنده­های گاباA هستند.این آلکالوئید از طریق اتصال به جایگاه آگونیست معکوس رسپتورهای GABA-A طیف وسیعی از اثرات آنتاگونیستی بر علیه بنزودیازپینها ایجاد می­کند که شامل القاء اضطراب،تحریک CNS و تشنج می­باشد(69). همچنین مطالعات مختلف نشان داده که هارمالین قادر است فعالیت MAO-A را مهار نماید،بنابراین با مهار مونوآمین اکسیداز A غلظت نوراپی­نفرین و سروتونین در سیناپسهای عصبی افزایش می­یابد (34،44،110).

هارمالین،عمده­ترین آلکالوئید گیاه اسفند است،از جمله اثرات مهم این آلکالوئید اثر روان­گردانی و هالوسینوژنیک(Hallucinogenic)آن است که ناشی از خواص مهار­کنندگی مونو­آمین­اکسیداز(MAO)این آلکالوئید بر سیستم اعصاب مرکزی است (115). بر اساس گزارشات مولکول هارمالین نه تنها می­تواند بر سیکل رفتاری اضطراب و ترس موثر باشد،بلکه قادر است لرزشهای عضلانی (Tremor) و تشنج را ایجاد کند(82) که در ایجاد این تشنجات مسیر Olivocerebellar و هسته زیتونی تحتانی مخچه و نوروترانسمیتر سروتونین دارای اهمیت زیادی است (14،44) بنابر­این مطالعه حاضر جهت تعیین آستانه تشنج ناشی از تزریق درون صفاقی هارمالین و مقایسه آن با آستانه تشنج پنتیلن­تترازول(PTZ) در موشهای سوری نر اجراء گردیده است.

1-1-1-تعریف واژه ها:

صرع(Epilepsy):

صرع یعنی اختلال متناوب سیستم عصبی که از تخلیه ناگهانی،شدید و غیر منظم نورون­های مغزی ناشی می­شود،که به یکی یا آمیزه­ای از حالات بالینی منجر می­گردد،مانند از دست دادن هوشیاری،حرکات تشنجی اندامها،ادراک حسی غیر طبیعی،رفتار غیر عادی و نشانه­های گوناگون دیگر.پیدایش هر یک از این علائم به کانون آسیب در مغز و جای تخلیه امواج صرعی بستگی دارد( ).

حمله(Sizure):

حمله یک واژه کلی است که به وقوع حمله ناگهانی یک بیماری گفته می­شود،در نورولوژی برای هر گونه حمله صرعی، با تشنج یا بدون تشنج به­کار می­رود،ممکن است هوشیاری بیمار طبیعی یا مختل باشد.

تشنج(Convulsion):

به حملاتی اطلاق می­گردد که معمولا با حرکات بدنی شدید به صورت تونیک یا کلونیک یا هر دو همراه است و ممکن است در یک اندام(Local) یا همه اعضاء(Generalized) دیده شود که بهترین نمونه آن صرع بزرگ یا گرند­مال می­باشد.

تونیک(Tonic):

در حالت تونیک اندامها در یک وضعیت کشیده و سخت قرار می­گیرند(Extension Rigidity) و معمولا کمتر از یکی دو دقیقه در آن موقعیت باقی می­مانند، بروز صرع ممکن است تنها به شکل تونیک باشد.

کلونیک(Clonic):

در حالت کلونیک یکی یا همه اندامها دچار حرکات لرزشی پی­در­پی و غیر­ارادی می­شود و بیمار مرتبا دست و پا می­زند.

پرشهای میوکلونیک(Myoclonic Jerks):

پرشهای سریع ناگهانی و غیر­طبیعی اندامها می­باشد که به دلیل انقباض سریع عضلات به­ویژه ماهیچه­های خم­کننده بروز می­نماید،علت آن دشارژهای صرعی است که از قشر یا ساقه مغز صادر می­شود.

پیش­درآمد(Aura):

به نشانه­های صرعی می­گویند که بیمار معمولا چند ثانیه قبل از پیدایش حمله تشنج احساس می­کند.Aura یک نوع صرع کانونی( (Focal به شمار می­آید که در حقیقت برای مشخص نمودن کانون صرعی در مغز اهمیت دارد.Aura به اشکال گوناگونی مثل سرگیجه،احساس بوی بد در دهان یا بینی و احساس چشایی نامطبوع بیان می­گردد.