ایران در حدود 1648000 کیلومتر مربع وسعت دارد و در ناحیه ای واقع شده که محل تلاقی عوامل جانوری آسیا، آسیای مرکزی و اروپا قرار گرفته و از پراکنش فون این مناطق نیز بی نصیب نبوده از این رو ایران از لحاظ جغرافیای جانوری پیچیده ترین منطقه آسیای جنوب غربی می باشد (حجتی،کمی،فقیری1383). این موقعیت جغرافیایی همراه با زیستگاه های متنوع، از عوامل فزاینده تنوع در این سرزمین است (رجبی زاده ،1385). با وجود حضور فون جانوری گوناگون که از مناطق اطراف در این جا گرد آمده اند، جانوران بومی و خاص نیز در اینجا حضور دارند که این گونه ها ازرشمند هستند و حفظ نسل آنها ضرورت دارد. یکی از این گونه ها ،افعی زنجانیVipera albicornuta است ، بنابراین ضرورت حفظ نسل آن، اهمیتی دو چندان دارد و این مسئله در گرو موفقیت تولیدمثلی آن است، ازین رو در مرحله اول باید روند شناسایی جانور صورت پذیرد، بنابراین بکارگیری روشهای مناسب جهت بررسی های مورفولوژیک ، فیزیولوژیک و در نهایت مطالعه پارامترهای تولیدمثلی می تواند زمینه ساز شناخت بهتر این جانور و در نتیجه، تکثیر و تولید آزمایشگاهی آن باشد.
افعی زنجانی از مارهای سمی ، زنده زا با انتشار جغرافیایی در مناطق شمالی ایران ، قسمتهای مختلفی از سلسله جبال البرز و مناطق شمالی کوههای زاگرس و پراکندگی محدود به استانهای گیلان، زنجان قزوین ،آذربایجان شرقی می باشد (لطیفی، 1379) واز نظر مصرف در تولید فرآورده های بیولوژیك بخصوص تولید پادزهر ضد مارگزیدگی اهمیت زیادی دارد.
هدف ما از این تحقیق ، مطالعه سیکل تولید مثلی این گونه و شناسایی سیستم تولید مثلی در فصول مختلف سال به منظور کمک به حفظ نسل این گونه است و تا کنون مطالعه ای در این وسعت در مورد چرخه تولید مثلی این گونه در داخل و خارج گزارش نشده است.
سیکل تولید مثلی مار ماده شامل مطالعه پارامترهای مورفومتریك ، اندازه گیری طول فولیکول ها، مراحل رشد فولیكول ها، بررسی مورفولوژی تخمدان ها و مجاری تولید مثلی، ذخیره اسپرمی در مجرای تخمبر می باشد
در مورد پیدایش خزندگان نظرات مختلفی وجود دارد. مطالعات فسیل شناسی ثابت می کند که این موجودات بیش از صد میلیون سال پیش )65-136 میلیون سال) و قبل از ظهور پستاندارای روی زمین وجود داشتند )لطیفی، 1379). خزندگان اولین گروه از مهره داران اند که توانستند بروی خشکی ودر دوران دوم زمین شناسی که به عصر خزندگان )دوران مزوزوییک ) تریاسیک تا کرتاسه) معروف است زندگی می کردند. نام این رده نشان دهنده چگونگی حرکت کردن آنها است Reptum)) خزندگان با وجود فراوانی اغلب در میان جانوران نقش کوچکی دارند )حبیبی،1386)و تا کنون 9596گونه از آنها شناسایی شده است. نیز مانند سایر گروههای جانوری دارای صفات ویژه ای هستند (سی کنت[1]، 1385) ، 1- بدن از پوست خشک و شاخی پوشیده شده، معمولا پولک و اسکاتهایی در پوست دارند که اپیدرم سازنده این پولک ها است . تعدادی غده رویه ای دارند.2- دارای دو جفت اندام حرکتی اندکه اندامهای حرکتی در لاکپشتهای دریایی به بالشتک شباهت دارد و در برخی سوسمارها کوچک شده و در شماری دیگر از آنها و هم مارها از بین رفته (بجز در بوآ و پیتون که آثاری از آنها باقی مانده).3-استخوان بندی کاملا استخوانی و جمجمه یک کندیل پس سری دارد. 4- لقاح داخلی است و با اندام جفت گیری صورت می پذیرد. 5 – تخم ها پر زرده بوده و در پوسته چرمی یا آهکی قرار دارد. ماده ها معمولاً تخم گذاراند اما ماده برخی سوسمارها و مارها تخم را برای تکامل جنینی در بدن خود نگه می دارند. 6- این گروه از لحاظ جنین شناسی از ماهیها و دوزیستان متمایز اند. این جانوران در مرحله جنینی دارای پوسته سختی اند و نسوج داخلی آنها به نحوی تشکیل می شود که رویان درپناه محلول محافظ خود می تواند شکل مار یا لاکپشت را پیداکند. 7- پرده های جنینی از آمنیون،کوریون، کیسه زرده[2] و آلانتوئید در مدت تکامل جنینی وجود دارد. 8- قلب 4 خانه دارد که 2 دهلیز و 1 بطن که به طور جزئی تقسیم شده دارد (در کورکودیلها بطن ها کاملاً مجزا است). 9- یک جفت کمان آئورت موجود است.RBC ها هسته دار، تخم مرغی و محدب اند. 7- دارای شش در تمام دوران زندگی و در لاکپشتها تنفس پارگینی است.10- 12 جفت پی مغزی دارند.11- دمای بدن متغیر[3] و به محیط بستگی دارد (حبیبی ،1386).
