اکوسیستم های جنگلی بعنوان یکی از منابع طبیعی تجدید شونده بوده و امروزه ارزش حیاتی جنگل به عنوان یک منبع عظیم تولید مواد سلولزی، چوبی و حفظ منابع آب قابل دسترس و نیز تولید اکسیژن و حفظ تعادل اکوسیستم جهانی جهت زندگی بشر و دهها ارزش حیاتی دیگر به شدت احساس می شود. محدود بودن منابع جنگلی از یک طرف و نیاز به مصرف محصولات و فراورده های جنگلی از طرف دیگر استفاده از این منبع عظیم و با ارزش در کلیه زمینه های مصرف بایستی به صورت بهینه انجام گیرد به سخنی دیگر منابع طبیعی به عنوان بستر و تکیه گاه اصلی کلیه فعالیتهای کشاورزی و اقتصادی ، سیاسی، اجتماعی و صنعت هر کشور در دنیای پیشرفته امروز شناخته شده و مورد بحث است.

امروزه برای بسیاری از مناطق جهان وجود منابع طبیعی برابر است با امکان حیات و تداوم زندگی و نابودی آن یعنی مرگ و نیستی، پس سخن گزافی نیست اگر گفته شود منابع طبیعی خاستگاه حیات و زمینه استقلال اقتصادی، سیاسی کشور، مهد توسعه و عمران و در یک کلام میراث دستاوردهای یک نسل به نسل دیگر است.

 

عرصه های منابع طبیعی در برنامه ریزی های امروز جهان دیگر به عنوان تفرجگاه های طبیعی و یا چشم اندازهای زیبا برای رفع خستگی در تعطیلات پایانی هفته مطرح نیست.

 

امروزه جنگل ها و مراتع نه تنها به عنوان قطب عظیم اقتصادی بلکه به عنوان پشتوانه بقای سایر بخش های اقتصادی مورد توجه قرار گرفته اند. وضع نامطلوب جنگل ها و مراتع در کشورما، حکایت پرملال از تازیانه ناملایمات گوناگون زمانه، بی مهری آدمیان و هرآنچه در طی سالیان متمادی در پیکر زخمی و بی رمق این منابع ارزشمند و ملی گذشته است.

 

فواید بی شمار ملموس و غیر ملموس جنگل ها و مراتع از جمله جلوگیری از فرسایش خاک و جاری شدن سیل، به هدر نرفتن آب های سطح الارضی، تعدیل و سالم سازی آب و هوا ، حاصلخیزی خاک، رونق بخشیدن کشاورزی و این که حتی وجود یک درخت و یک بوته که به سختی پا گرفته، استمرار حیات و تداوم زندگی می باشد، لزوم حفاظت و حمایت از جنگل ها و مراتع به خوبی روشن می سازد.

 

امروزه این حقیقت کاملا پذیرفته شده که انسان به دلایل مختلف، عامل اصلی ویرانی و نابودی جنگل ها و مراتع می باشد. با وجود اینکه انسان همواره به این منابع وابسته بوده، مع الوصف به علل مختلف مرتکب اشتباهات         بی شماری شده اند و زخم های علاج ناپذیری بر پیکر جنگل ها و مراتع وارد ساخته است. به طوری که در حال حاضر میلیون ها هکتار از اراضی جنگلی و مرتعی کاملا نابود گردیده و به

 زمین های لخت و لم یزرع تبدیل گردیده است.

 

یکی از دلایل تخریب جنگل و مرتع که در اثر بی توجهی انسان ها و گاهاً بصورت طبیعی در کمترین مدت ممکن، مساحت زیادی از منابع جنگلی و مرتعی را نابود می سازد، آتش سوزی بوده که همه ساله خسارت سنگینی را وارد می آورد.

 

مطالعات نشان داده است که بروز آتش سوزی و عدم اضافه کردن مواد آلی به خاک سوخته موجب کاهش جمعیت میکروارگانیسم های خاک به ویژه نماتدها خواهد شد (Basher italic., 1990).

 

با توجه به اهمیت اقلیمی و توریستی جنگل ابر و بکر بودن آن منطقه از نظر مطالعات بیولوژیکی و نیز با توجه به اهمیت پدیده آتش سوزی در منابع طبیعی و جنگل ها، مطالعه و مقایسه جمعیت نماتدهای ریزوسفر زبان گنجشک و آزاد (به عنوان دو گونه مهم از فلور جنگل ابر) در برخی مناطق سوخته و سالم مورد نظر این پایان نامه می باشد.

 

ایران کشوری با پوشش جنگلی اندک محسوب می شود (Sagheb italic,2004)که همه ساله آتش سوزی هایی را در این سطح اندک جنگل های خود تجربه می کند و برخی بر آورد ها نشان می دهد که مساحتی که همه ساله در اثر آتش سوزی از بین می رود تقریبا برابر با کل سطح جنگل کاری شده است (Allard 2003). ضمن اینکه تحقیقات اخیر نشان می دهد که میزان وقوع حریق آتش سوزی ها در برخی عرصه های جنگلی طی 10 سال گذشته به مقدار قابل توجه افزایش یافته است (Waez Mousavi italic,2010).

 

شرایط خاک، ویژگی های رویشی فون میکروارگانیسم های موجود در خاک منطقه گری لند واقع در نیوزیلند پس از یک دوره آتش سوزی مورد بررسی قرار گرفته است. آتش سوزی موجب کاهش حجم پوشش گیاهی این منطقه شده است ولی پس از گذشت 30 ماه از آتش سوزی، پس از شخم اراضی آتش گرفته، رشد پوشش گیاهی رو به افزایش بوده است. جمعیت کلی نماتدهای موجود در خاک در منطقه آتش گرفته تفاوت معنی داری با منطقه سالم داشته است. بیشترین تغییر مربوط به جنس Paratylenchus بوده است که پس از آتش سوزی میزان جمعیت آن افزایش یافته است (Yeates and Lee, 1997).

 

مطالعات نشان داده است که بروز آتش سوزی و عدم اضافه کردن مواد آلی به خاک سوخته موجب کاهش جمعیت میکروارگانیسم های خاک به ویژه نماتدها خواهد شد (Basher et al., 1990).

 

با توجه به اهمیت اقلیمی و توریستی جنگل ابر و بکر بودن آن منطقه از نظر مطالعات بیولوژیکی و نیز با توجه به اهمیت پدیده آتش سوزی در منابع طبیعی و جنگل ها، مطالعه و مقایسه جمعیت نماتدهای ریزوسفر زبان گنجشک وآزاد (به عنوان دو گونه مهم از فلور جنگل ابر) در برخی مناطق سوخته و سالم مورد نظر این پایان نامه می باشد.

 

تحلیل مختصری بر جنگل های استان سمنان

 

وسعت جنگل های استان 352240 هکتار می باشد که از نظر استقرار در شرایط اکولوژی خاص خود به سه ناحیه شامل جنگل های پهن برگ(هیركانی)، سوزنی برگ و جنگل های کویری و بیابانی(ایران تورانی) تقسیم می شود.

 

1-1 جنگل های سوزنی برگ

 

جنگل های سوزنی برگ در حاشیه جنوبی رشته کوه البرز و در قسمت های شمالی تمامی شهرستان های استان قرار گرفته که در این بین بیشترین سطح جنگل های ارس در شهرستان های دامغان و مهدیشهر وجود دارند. سطح کل پوشش ارس معادل 148409 هکتار بوده و گونه های پیرو ، مای مرز، زرشک ، بادام وحشی ، و .. از گونه های همراه می باشند . نزولات آسمانی این مناطق بین 250 الی 400 میلی متر در تغییراست دوره خشکی نیز حدود 5 ماه ادامه دارد .

 

2-2 جنگل های کویری و بیابانی

 

این جنگل ها با سطحی معادل 153831 هکتار در قسمت جنوبی استان قرار گرفته و عمده گونه های درختی و درختچه ای تشکیل دهنده آن شامل تاغ زارهای طبیعی و دست کاشت، گز، پسته وحشی و بادام کوهی می باشد.

 

3-3جنگل های خزری استان

 

استان سمنان علی رغم كویری بودن،دارای جنگل های پهن برگ،از گونه های هیركانی (خزری) می باشد كه دارای وسعت قابل توجهی بوده كه معمولا از دید عموم پنهان مانده است .این جنگل ها با مراكز جمعیتی شهرهای استان بطور متوسط 50 تا60 كیلومتر فاصله دارند كه در سنوات اخیر گردشگرانی را در فصول بهار و تابستان به خود جلب نموده است .

 

اكثر این جنگل ها نیمه مخروبه تا مخروبه هستند كه نیاز به حفاظت، احیاء و سپس توسعه دارند كه باید با برنامه ریز ی واعمال مدیریت صحیح بر روی اینگونه عرصه ها، در تحقق اهداف فوق تسریع نمود. جنگ های ناحیه رویشی خرزی برابر با 9/1 میلیون هکتار، و قریب به (16 در صد جنگل های کشور) که سطحی حدود 900 هزار هکتار آن نیمه مخروبه و مخروبه می باشد (47در صد جنگل های خزری)که جنگل های استان سمنان 6.4در صد آن را تشکیل می دهد.

 

جنگل های پهن برگ با سطحی معادل 57937 هکتار در حاشیه شمال استان واقع گردیده که ادامه جنگل های کوهستانی شمال کشور ( هیر کانی ) می باشد. آب و هوای این مناطق نشات گرفته از آب و هوای منطقه کوهستانی خزری بوده که بارندگی آن بین 400 الی 600 میلی متر است دوره خشکی حدوداٌ از اواخر خرداد ماه شروع و تا اواسط شهریور ماه ادامه دارد دوره یخبندان از اواخر آبان شروع و تا اوایل فروردین ادامه می باید .رویشگاه جنگل های پهن برگ شهرستان شاهرود در مناطق کالپوش ،تلوبین و ابر و قطری و در شهرستان مهدیشهر منطقه رود بارک ، فینسک ، هیکوو چاشم ، خطیرکوه و در شهرستان دامغان منطقه اسپیرو ،چنگی گسترش یافته است .